936 kinderen naar hier gehaald en níemand weet of dat correct verliep

HOEWEL OVERHEID VOLDOENDE SIGNALEN HAD OVER FRAUDE BIJ ADOPTIES UIT ETHIOPIË

DE KRANT Afgelopen weekend getuigde een 17-jarig meisje in deze krant over fraude bij haar adoptie uit Ethiopië. Haar dossier bleek verzonnen van begin tot einde. Navraag leert dat de Vlaamse overheid geen idee heeft of de andere 935 adopties wél correct verliepen. “We kunnen geen 100% garantie geven.” Volgens onze informatie zijn in 2011 bovendien ernstige signalen in de wind geslagen. “De overheid heeft geen enkel excuus voor de fraude die nu opduikt.”

Haar moeder was verdwenen en haar vader overleden. Zo stond het zwart op wit in Thereza’s adoptiedossier. Dat dossier was de reden waarom het Ethiopische meisje in 2009 in aanmerking kwam voor adoptie in Vlaanderen. Thereza was toen zeven jaar en vond een nieuwe thuis in Denderleeuw, maar haar adoptieouders stelden al snel vast dat ze voorgelogen waren. “Mijn biologische moeder was helemaal niet verdwenen en mijn vader leefde nog”, getuigde Thereza afgelopen weekend in deze krant. “Ook mijn geboortedatum bleek verzonnen.”

Ze is vandaag 17 en stelt zich vragen bij de manier waarop haar adoptie is verlopen. “Ik ben gelukkig in Vlaanderen, maar ik ben ook boos als ik zie hoe nonchalant men is omgegaan met mijn dossier en met mijn biologische ouders. We zijn geen producten waarmee je doet wat je wil, hé.”

Rammelt langs alle kanten

Het verhaal van Thereza staat meer dan waarschijnlijk niet alleen. Al was het maar omdat Ethiopië de voorbije 20 jaar het populairste adoptieland is geweest. Twee Vlaamse adoptiebureaus hebben samen 936 kinderen naar hier gehaald. Allemaal met goedkeuring van de Vlaamse overheid. Vandaag kan diezelfde overheid echter niet garanderen dat alle adopties op correcte informatie gebaseerd waren. “Honderd procent zekerheid geven, is zeer moeilijk”, zegt adoptieambtenaar Ariane Van Den Berghe. “In Ethiopië was er geen bevoegde autoriteit die alles controleerde. De Vlaamse adoptiebureaus werkten samen met lokale contactpersonen en tehuizen. Die werden opgevolgd door lokale overheden.”

Volgens onze informatie rammelde dat systeem langs alle kanten. En dat weten de adoptiebureaus en de overheid al jaren. In januari 2011 deed een reportage op de Nederlandse tv heel wat stof opwaaien. Een Ethiopisch meisje getuigde over de fraude die men gepleegd had in haar dossier. De Nederlandse onderzoeksjournalisten spraken ook met de ngo Against Child Trafficking en onthulden dat die in 2009 een steekproef had gehouden bij een Nederlands adoptiebureau. Wat bleek? In 75% van de Ethiopische dossiers van dat bureau was sprake van fraude of ernstige fouten. De reportage beroerde ook in Vlaanderen de gemoederen. Zozeer zelfs dat de Vlaamse overheid besloot om de ngo te contacteren.

Op maandag 10 januari 2011 stuurde Vlaams adoptieambtenaar Dorine Chamon een mailtje naar Roelie Post, de verantwoordelijke bij Against Child Trafficking. Ze schreef: “Dag Roelie, zag de reportage rond Ethiopië. Ben erg geïnteresseerd in de resultaten van jullie onderzoek. Kan je ons die bezorgen en/of ons toelichting bezorgen?” Er kwam snel antwoord en beiden zagen elkaar in Brussel. “Ik vertelde de adoptieambtenaar dat ik haar het onderzoek niet kon geven, omdat het eigendom was van onze oorspronkelijke opdrachtgever”, legt Roelie Post vandaag uit. “Maar ik heb met haar wel een lang gesprek gevoerd over Ethiopië. Ik heb haar zeer expliciet verteld wat er daar aan de hand was en hoe groot het risico was op fraude.”

Duiveluitdrijvingen

Voor zover wij konden checken, gebeurde er in 2011 niks met die informatie. Dorine Chamon bevestigt ons enkel de ontmoeting met Roelie Post. “Verder kan ik geen commentaar geven. Dat is aan de nieuwe adoptieambtenaar.” Chamon werd in 2012 opgevolgd door Ariane Van Den Berghe. Ook zij kon ons niet bevestigen of er in 2011 actie ondernomen is. Alles wijst erop dat de getuigenis van Roelie Post simpelweg genegeerd werd. En onze krant stootte op nóg info die bij onze autoriteiten een alarm had moeten laten afgaan.

In dezelfde periode van de spraakmakende Nederlandse reportage over Ethiopië doken in de Verenigde Staten en Australië verontrustende berichten op over verwaarlozing en kinderhandel via een netwerk van Ethiopische weeshuizen. Het ging onder meer om de tehuizen van de Gelgela-groep. Een groep waarmee toen ook het Vlaamse adoptiebureau Ray of Hope intensief samenwerkte. Zo zat Thereza tussen 2007 en 2009 in een tehuis van de Gelgela-groep vooraleer ze naar Denderleeuw kwam. “Er kwamen daar soms priesters voor duiveluitdrijvingen”, vertelt ze. “Er was ook een zatte bewaker die kinderen soms sloeg en blanke Amerikanen kwamen er kinderen kiezen.”

Uit documenten die de Amerikaanse ambassade in 2012 openbaar maakte, blijkt dat er in maart 2010 al grote vraagtekens geplaatst werden bij de Gelgela-weeshuizen. In een onderzoeksrapport stond dat de algemene omstandigheden waarin de kinderen verbleven, zeer pover waren. Nog belangrijker: de Amerikaanse onderzoekers meldden dat er ernstige tekortkomingen waren met de dossiers van de kinderen. “De informatie erin is vaak misleidend”, staat er. De Amerikaanse overheid had in 2010 aan één bezoek genoeg om vast te stellen dat er iets niet klopte met de Gelgela-weeshuizen. Bij ons in Vlaanderen had niemand iets door. En dat jarenlang. Het zou uiteindelijk de Ethiopische overheid zélf zijn die in 2012 - onder druk van de VS - de Gelgela-tehuizen definitief sloot. Op dat moment had adoptiebureau Ray of Hope al 72 kinderen via die weeshuizen naar Vlaanderen gehaald.

De vraag rijst in hoeverre de dossiers van die 72 kinderen correct zijn. Maar ook bij de dossiers van de andere kinderen die via Ray of Hope gekomen zijn, kunnen vraagtekens gezet worden. In totaal gaat het om 626 Ethiopische kinderen. Zij kwamen allemaal via één en dezelfde contactpersoon: Bruk Beyene Ayano. De Ethiopiër regelde alle adopties van 1997 tot 2017. Minstens in één dossier, dat van Thereza, blijkt nu dat hij ernstige fouten maakte. Maar ook in 2015 doken al dossiers op waarbij adoptieouders vragen hadden. De Vlaamse overheid heeft die toen helemaal doorgelicht en stootte in twee gevallen op tekortkomingen. Bij Ray of Hope maken ze zich echter sterk dat hun contactpersoon te vertrouwen was. “Wij hebben nooit signalen gekregen dat hij (Bruk, red.) niet correct zou werken. Ray of Hope probeert in alle landen nauw samen te werken met de Belgische ambassade. We hebben altijd een heel goed contact gehad met de ambassade in Ethiopië en ook zij waren niet negatief over hem”, zegt coördinator Erika Van Beek. Ze benadrukt dat medewerkers regelmatig naar Ethiopië afreisden om zich te vergewissen van de situatie. “Wij hebben er in Ethiopië bijvoorbeeld altijd voor geijverd dat men een correcte opgave zou doen van de geschatte leeftijd van de kinderen. Er bestaat daar immers geen officiële geboorteregistratie. Onze kandidaat-adoptieouders wisten dat echter altijd op voorhand. Ik zal niet ontkennen dat er signalen waren, maar we hebben nooit keihard bewijs gevonden dat de situatie in Ethiopië compleet fout was.”

Flauwe argumenten

Ook de Vlaamse adoptieambtenaar Ariane Van Den Berghe zegt dat er nooit voldoende formeel bewijs is geweest om adopties uit Ethiopië in die periode al te stoppen. “Het is niet omdat er berichten opduiken in de media, dat je voldoende bewijs hebt. Je moet die beweringen ook hard kunnen maken om juridisch sterk genoeg te staan om een adoptiekanaal te sluiten.” Voor Roelie Post van Against Child Trafficking zijn dat flauwe argumenten. “De overheid heeft geen enkel excuus voor de fraude die nu opduikt. Men wist in 2011 al zeer goed wat de risico’s waren en er was in het buitenland bewijs genoeg dat het systeem in Ethiopië niet goed functioneerde. Men had toen al de adopties uit dat land moeten stopzetten, maar men heeft dat niet gedurfd. Een adoptiekanaal sluiten zorgt voor veel ophef, want je hebt honderden kandidaat-adoptieouders op wachtlijsten die boos worden. Voor politici zijn die mensen belangrijker dan de kinderen in pakweg Ethiopië, dus laten ze liever begaan.”

Die theorie wordt ons ook bevestigd door een medewerker bij de Vlaamse overheid die jarenlang inzicht had in de manier waarop adopties verliepen. “Er is ontzettend veel politieke druk om een adoptiekanaal open te houden”, zegt onze klokkenluider, die liever anoniem blijft uit schrik voor politieke vergelding. “De redenering is: ‘Je sluit pas als je écht 200% zeker bent dat er fraude in het spel is. Anders niet.’ De ambtenaren hebben geen keuze, de politiek beslist. En daar kijkt men vooral naar de wachtlijsten. Het is belangrijker dat die niet te lang zijn. Hoe de adopties in het herkomstland tot stand komen, is minder van belang.”

Politieke druk

Volgens onze bron komt de druk uit nagenoeg alle partijen. “Ze hebben allemaal adoptie-experten die voor de kandidaat-adoptieouders en de adoptiebureaus rijden.” Adoptieambtenaar Ariane Van Den Berghe benadrukt wel dat er sinds enkele jaren veel veranderd is. “Er zijn tal van maatregelen genomen die nog meer garanties bieden op een correct verloop. Momenteel werken we bijvoorbeeld enkel nog samen met landen waar er ook een centrale autoriteit is die alles nagaat.”

Voor de 936 Ethiopische kinderen die tussen 1997 en 2017 naar Vlaanderen zijn gehaald, is dat een magere troost. Een deel van hen zal mogelijk nooit helemaal zeker zijn of er in hun dossier fraude is gepleegd. “Wie vragen heeft, mag ons altijd contacteren”, besluit Van Den Berghe.