’Ze verwachtten hun dochter weer terug’

Iris Pronk

Amsterdam – - Is adoptie kinderhandel, of een laatste redmiddel voor kansloze kinderen? Deze discussie laait weer hoog op rond een reportage die KRO-Brandpunt morgenavond uitzendt.

Hoofdpersoon daarin is Betty (12), een Ethiopisch meisje dat vijf jaar geleden, samen met haar jongere zusje, door een Nederlands echtpaar werd geadopteerd. Inmiddels woont Betty bij een pleegmoeder, want tussen haar en de adoptieouders liep het mis. In de reportage gaan het meisje en haar pleegmoeder terug naar Ethiopië, waar zij Betty’s biologische ouders en haar twee oudere broers ontmoeten.

Via een kort geding vroegen Betty’s voormalige adoptieouders de Amsterdamse rechtbank gisteren om een uitzendverbod. Het tv-programma zou diep in hun privéleven ingrijpen. Maar de rechter oordeelde dat de KRO hun privacy voldoende waarborgde en wees de eis af.

Het is natuurlijk tragisch dat Betty’s adoptie in Nederland is mislukt, zegt journalist Aart Zeeman, die de reportage samen met Dirk Schouten maakte. „Maar het gaat ons om het adoptieproces in Ethiopië, dus vóórdat ze in Nederland kwam.” Dat proces bevatte volgens hem vele fouten. Zo werd Betty’s leeftijd vervalst: volgens de adoptiepapieren zou zij een jaar jonger zijn. In diezelfde papieren, op grond waarvan de Ethiopische rechtbank de adoptie goedkeurde, staat dat Betty’s ouders dood zijn en dat er geen naaste familie is om voor haar te zorgen.

Maar haar ouders leven nog, vijf jaar nadat ze Betty en haar zusje afstonden. Haar vader had en heeft nog steeds hiv, haar moeder is gezond. Ze betreuren de beslissing, die ze toen, onder druk van ziekte en armoede maakten, zo vertelden ze voor de camera. „Deze ouders zijn verkeerd ingelicht, het idee van adoptie is hun niet goed uitgelegd,” aldus Zeeman. „Ze verwachtten dat hun dochters op hun achttiende weer terug zouden komen.”

De KRO-journalist was onder de indruk van de misstanden in Ethiopië, het land waarin adoptie sinds enige jaren booming business lijkt. „Ik had tientallen echtparen voor de camera kunnen krijgen die hun kinderen zoeken, die met valse beloften verleid zijn om ze af te staan.”

Arun Dohle van Against Child Trafficking (ACT) deed eerder onderzoek naar adopties uit Ethiopië door Wereldkinderen (het bureau dat Betty’s adoptie regelde). Zijn compagnon Roelie Post noemt adoptie ’gelegaliseerde kinderhandel’. „De uitkomst is legaal, volgens de wet. Maar het misleiden van biologische ouders is hier, zoals zo vaak, onderdeel van de procedure.”

Volgens Martien Miedema van Wereldkinderen schetst de KRO echter een verkeerd beeld. In 2009 maakte het bureau zich zulke zorgen om de explosieve groei van de Ethiopische adoptiemarkt, dat het ACT vroeg om 18 afgeronde adopties te onderzoeken. De uitkomsten van dat onderzoek – verschillende dossiers bleken niet te kloppen – waren voor Wereldkinderen reden om voorlopig te stoppen met adopties uit het land.

Maar Betty’s adoptie was wel ’absoluut verantwoord’, zegt Miedema van Wereldkinderen. Haar papieren dossier bevat weliswaar fouten, „maar alle betrokkenen, ook de adoptieouders, wisten dat Betty’s ouders nog leefden”. Voor Betty leek adoptie écht de beste oplossing: „Dit kind kwam uit een hiv-project, het leek erop dat haar ouders zouden overlijden.”

Miedema zegt dat ze omwille van de privacy niet verder op Betty’s geschiedenis in kan gaan, maar dat die ’totaal anders’ in elkaar zit dan Brandpunt laat zien. En, zegt ze: „Als je na verloop van tijd met afstandsouders gaat praten, dan krijg je toch vaak een ander verhaal dan in het begin.”